*DOSTAWA GRATIS* przy zakupach powyżej 900 zł

Zapisz się do newslettera - otrzymasz 10% RABATU.

Wzorcowanie - co to jest i po co je wykonujemy?

2020-04-30

Na pewno wielu z Was zastanawiało się, czym jest wzorcowanie i jaki jest jego cel. Czy sprawdzanie narzędzi pomiarowych jest konieczne i jak często należy to robić? Na te i inne pytania odpowiemy w poniższym artykule.

Czytaj więcej

Wzorcowanie to jedna z najważniejszych czynności, dzięki której jesteśmy w stanie określić stan naszych przyrządów pomiarowych. Każde narzędzie metrologiczne z biegiem czasu ulega zużyciu eksploatacyjnemu i wynik, jaki otrzymujemy podczas pomiaru, może okazać się rozbieżny z faktyczną wartością mierzonej przez nas wielkości. Dzięki wzorcowaniu możemy zweryfikować przyrządy, których pomiar nie mieści się w normach tolerancji – a więc wskazuje błędne pomiary. Ma to istotny wpływ na jakość produkowanych wyrobów bądź oferowanych usług.

Niektóre narzędzia, jak np. suwmiarkę, możemy sprawdzić sami – instrukcję znajdziesz w naszym artykule Jak samodzielnie wywzorcować suwmiarkę. Często jednak potrzebujemy profesjonalnej weryfikacji narzędzi pomiarowych. W tym przypadku należy przekazać przyrządy do profesjonalnego laboratorium wzorcującego.

W naszym laboratorium działamy od 17 lat, a od 8 lat wzorcujemy narzędzia również w zakresie akredytacji PCA. Jako pierwsze laboratorium w Polsce otrzymaliśmy akredytację PCA na wzorcowanie sprawdzianów gwintowych, a także wzorcowanie płytek wzorcowych, pierścieni wzorcowych i czujników. Sprzęt, którym dysponuje nasze laboratorium, to między innymi wysokiej klasy pomiarowa maszyna współrzędnościowa, renomowanego niemieckiego producenta Zeiss.

Sprawdzenie narzędzi pomiarowych przez laboratorium wzorcujące, gwarantuje wystawienie świadectwa wzorcowania. Jest to oficjalny dokument, wydawany przez tego typu laboratoria, który zawiera wyniki wzorcowania przyrządu pomiarowego wraz z określeniem, czy pomiar mieści się w granicach dopuszczalnych odchyłek. Dokument ten poświadcza stwierdzone w drodze wzorcowania właściwości metrologiczne przyrządu pomiarowego. Świadectwo może więc wykazać, że wzorcowany przyrząd spełnia lub nie spełnia określonych wymagań metrologicznych.
 

Czym dokładnie jest wzorcowanie?

Mówiąc w skrócie, wzorcowanie jest czynnością, mającą na celu ustalenie relacji pomiędzy wartością wielkości mierzonej, a wskazaniem przyrządu pomiarowego, przy pomocy przyrządu wzorcowego. Jak już wspomnieliśmy, faktyczna wartość wielkości mierzonej może być inna, niż wskazanie naszego przyrządu pomiarowego. Dzieje się to na skutek zużycia narzędzia, bądź jego uszkodzenia. Znając tą relację, jesteśmy w stanie określić przydatność narzędzia do dalszej pracy. W procesie wzorcowania musi być zachowana spójność pomiarowa, czyli ciąg odniesień przyrządu pomiarowego do wzorca wielkości.
 

Wzorcowanie, kalibracja, adiustacja – różnice?

W obecnej nomenklaturze metrologicznej poprawnie funkcjonującym określeniem jest „wzorcowanie”. Wiele osób jest utwierdzona w błędnym przekonaniu, że „kalibracja” oznacza proces przywrócenia przyrządu do stanu zgodnego z danymi technicznymi. Wzorcowanie natomiast znaczy dokładnie to samo, co termin „kalibracja” (z ang. calibration). Sytuacji tej sprzyja bardzo często błędnie stosowana terminologia przez producentów sprzętu pomiarowego. Jeśli chodzi o ustawienie przyrządu, mamy do czynienia z terminem „adiustacja” (z ang. adjustment). Dzięki adiustacji, możemy przywrócić przyrząd do stanu, kiedy jego wskazanie będzie odpowiadać wartości wielkości mierzonej (zachowując przy tym akceptowany przez użytkownika błąd pomiaru, np. określonego odpowiednią normą).

Podsumowując:

  • Wzorcowanie (kalibracja) – to wykazanie rozbieżności pomiędzy wskazaniem przyrządu kalibrowanego, a rzeczywistą wartością wielkości mierzonej (przy pomocy przyrządu wzorcowego).
     
  • Adiustacja (strojenie/ustawianie) – jest to przywrócenie przyrządu pomiarowego do stanu, kiedy jego wskazanie odzwierciedla wartość wielkości mierzonej, mieszczącej się w granicach dopuszczalnego błędu. Adiustacja należy do czynności serwisowych i w wielu przypadkach, do jej wykonania potrzebne jest specjalne oprzyrządowanie bądź oprogramowanie, dlatego bardzo często nie jest wykonywana przez laboratoria wzorcujące.


 

Częstotliwość wzorcowania

Obecnie nie istnieją żadne przepisy narzucające, co jaki okres należy poddawać narzędzia ponownemu wzorcowaniu. Częstotliwość wzorcowania powinien ustalić sam użytkownik - najlepiej w oparciu o charakter pracy przyrządu pomiarowego (jak często jest używany i w jakich warunkach z niego korzystamy). Przykładowo, przyrząd użytkowany sporadycznie, może być wzorcowany rzadziej, niż przyrząd wykorzystywany regularnie i intensywnie. Dodatkowo, sprzety przenośne narażone na np. wstrząsy, także powinny być wzorcowane częściej. Częstotliwość wzorcowania danych grup przyrządów jest określona w systemie zarządzania jakością przedsiębiorstwa (np. ISO 9001, AS9100).